نقطهٔ آغاز همهٔ نمازها ذکر زیبای «الله اکبر» است. این جملهٔ کوتاه، اگر از صمیم قلب بیان شود، پنجره‌ای رو به معنویت را در برابر نمازگزار می‌گشاید و او را چنان با کبریای خدایی بی‌نهایت بزرگ[1] مواجه می‌سازد که جایی برای توجه به دیگران باقی نمی‌ماند و شرایط لازم برای عبادتی سرشار از خشوع و قدرشناسی[2] فراهم می‌آید.
ارزش واقعی هر کس، وابسته به جایگاه او در نسبت با حقیقت است و رتبه‌های بالاتر در این سلسله مراتب، با شناخت حقایق[3] به‌دست می‌آید. اوج این درجات در گرو درک عمیق این نکته است که حتی برترین توصیف‌ها با بزرگی حقیقت مطلق[4] تناسبی ندارد و او از همهٔ تعریف و تمجیدهای انسانی منزّه[5] و فراتر از وصف شدن است.
نماز با چنین اعتراف مهمی آغاز می‌شود تا متوجه باشیم باید خدا را از آنچه در عبادات می‌گوییم نیز برتر بدانیم و غرض از این اذکار، خضوع در برابر چنین عظمتی است؛ همان هدفی که قرآن برای سایر مناسک بر می‌شمرد و مقصود از روزه گرفتن[6] و فلسفهٔ مسخّر شدن قربانی حج[7] را نیز بزرگداشت خدا به شکرانهٔ هدایت او اعلام می‌کند.
«الله اکبرِ» ابتدای نماز «تکبیرة الاحرام» نامیده می‌شود. زیرا نشانهٔ ورود به حریمی است که برای پاسداشت آن باید از رفتارهای ناسازگار با قداست این مقام پرهیز کرد و تا پایان نماز، کارهایی چون رو گرداندن از قبله، سخن گفتن، خوردن، آشامیدن، خندیدن و مانند آن، که نمازگزار با انجامش از حالت عبادت بیرون می‌آید را ممنوع دانست.
بر اساس سنتی پسندیده در میان همهٔ مسلمانان، خوب است تکبیر را بعد از هر یک از اعمال نماز تکرار کنیم تا با یادآوری عظمت معبود، مانع از غفلت نسبت به هدف عبادت شویم. همچنین خوب است هم‌زمان با هر تکبیر، دست‌ها را تا کنار صورت بالا بیاوریم تا ناچیز شمردن و پس زدن جاذبه‌های دنیوی را به خود تلقین کنیم.
بعدی: سورهٔ ستایش
قبلی: نیت و نماز
کتابخانه اسلامی: آشنایی با اسلام
[1] . الجاثیة: ۳۷
وَلَهُ الْكِبْرِيَاءُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
و در آسمان‌ها و زمین، بزرگی از آن اوست، و اوست عزتمند باحکمت.
[2] . البقرة: ۱۷۲
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُوا لِلَّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ
ای کسانی که ایمان آورده‌اید از روزی‌های پاکیزه‌ای که به شما دادیم بخورید و قدردان خدا باشید اگر واقعاً او را بندگی می‌کنید.
[3] . المجادلة: ۱۱
يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ
خدا رتبهٔ کسانی از شما را که ایمان آورده و کسانی را که دانش به آنها داده شده است ارتقا دهد؛ و خدا به آنچه می‌کنید آگاه است.
[4] . الحج: ۶۲
ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ هُوَ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ
آن بدین‌خاطر است که به‌راستی خداست که حق است و مسلماً آنچه به‌جای او می‌خوانند باطل است و به‌راستی این خداست که والا و بزرگ است.
[5] . الصافات: ۱۵۹
سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ
خدا از آنچه توصیف می‌کنند منزه است.
[6] . البقرة: ۱۸۵
فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
پس هر کس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بگیرد و کسی که بیمار یا در سفر باشد، شماری از روزهای دیگر. خدا برای شما آسانی و گشایش می‌خواهد و سختی و تنگنای شما را نمی‌خواهد، تا این شمارش را کامل کنید و خدا را به‌خاطر اینکه راهبریتان کرد بزرگ بدارید و تا شاید قدردانی کنید.
[7] . الحج: ۳۷
لَن يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَٰكِن يَنَالُهُ التَّقْوَىٰ مِنكُمْ كَذَٰلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ
هرگز نه گوشت‌های آنها و نه خون‌هایشان به خدا نخواهد رسید، ولی تقوا از جانب شما به او می‌رسد. این‌گونه آنها را در تسخیر شما قرار داد تا خدا را به پاس آنکه راهبریتان کرد بزرگ دارید؛ و نیکوکاران را مژده بده.